Benjamin Franklin Kimdir?
ABD’li bilim, siyaset ve devlet adamı. Amerikan Bağımsızlık Savaşı’nın önderlerindendir. Elektrik alanında yaptığı bilimsel çalışmaları ve buluşlarıyla da tanınmıştır.
17 Ocak 1706’da Massachussets Eyaleti’nin Baston kentinde doğdu, 17 Nisan 1790’da Philadelphia’da öldü. lngiliz asıllı yoksul bir sabun ve mum imalatçısının 17 çocuğundan biriydi. İlköğrenimini tamamladıktan sonra, bir matbaa sahibi olan ağabeyinin yanında işçi olarak çalışmaya başladı. Boş zamanlarında, çok sayıda kitap okuyarak kendisini geliştirdi. 1723 ‘te evinden ayrılarak Philadelphia’ya gitti. Bu kentte matbaa İşçiliği yaparak yaşamını kazanmaya başladı. 1724’te Philadelphia valisinin özendirmesiyle, Londra’daki matbaacılar ve kitapçılarla ilişki kurmak üzere İngiltere’ye gitti. Londra’da kaldığı 18 ay süresince matbaacılık bilgisini artırdı ve İngiliz yazarlarla tanıştı.
Franklin Amerika’ya döndükten sonra arkadaşlarıyla birlikte Junto adlı bir kulüp kurdu. Üyelerinin ahlaki, siyasi ve felsefi bilgilerini artırmak, iş dünyasındaki gelişmelerle ilgili bilgi alışverişi sağlamak amacıyla kurulan bu örgüt, Pennsylvania’da birçok toplumsal hizmet örgütünün kurulmasına da ön ayak oldu. Benjamin Franklin’in çabalarıyla kentte gönüllü bir itfaiye örgütü, bir kitaplık, bir sigorta şirketi, bir lise ve bir hastane kuruldu.
Benjamin Franklin Hayatı
Bu çalışmalarıyla Pcnnsylvania’da tanınan ve sevilen bir kişi durumuna gelen Franklin, 1729’da arkadaşlarının yardımıyla kendisine ait bir matbaa kurarak Pennsylvania’nın kağıt parasını basma işini üstlendi. Birkaç yıl içinde New Jersey, Delaware ve Maryland kolonilerinin kağıt paralarını da basmaya başladı. Franklin yayın alanındaki etkinliklerini, 1730- 1748 arasında yayımladığı Pennsylvania Gazette ve 1732- 1757 arasında yayımladığı Poor Richard’s Almanac adlı süreli yayınlarla sürdürdü: Bu dönemde Latince, Fransızca, İspanyolca dillerini öğrendi, değişik konulardaki bilgisini derinleştirdi ve felsefe ile toplumsal konulardaki kitaplarını yayımladı.
Aynı dönemde siyasetle de ilgilenmeye başlayan Franklin, 1736’da Pennsylvania Yasama Meclisi’nin katipliğine atandı. 1751’e değin süren bu görevi sırasında, Pennsylvania’yı olası bir İspanyol ya da Fransız işgalinden korumak üzere yerel bir milis örgütünün, Amerikan Felsefe Derneği’nin ve daha sonra Philadelphia Üniversitesi adını alacak olan Philadelphia Akademisi’nin kurulmasına katkıda bulundu.
Benjamin Franklin uzun yıllardır yapmak istediği bilimsel çalışmalara yönelmek amacıyla 1748’de iş yaşamından uzaklaştı. Birkaç arkadaşıyla birlikte elektrik konusunda yaptığı araştırmalar sonucunda kondansatörü buldu ve şimşeğin elektrikten oluştuğunu ortaya çıkardı. Ayrıca paratoner yapma düşüncesini geliştirdi ve Franklin Sobası olarak bilinen bir ısıtma aygıtını yaptı. Bilimsel çalışmalarıyla ilgili makalelerini, 1751’de yayımlanan Experiments and Observations on Efrctricity, (“Elektrik Üzerine Deneyler ve Gözlemler”) adlı kitapta bir araya getiren Franklin, bilime yaptığı katkılar nedeniyle 1756’da Londra’daki Kraliyet Derneği’nin üyeliğine seçildi.
Franklin’in 1751 ‘de Pennsylvania Yasama Meclisi’ne seçilmesi uzun yıllar sürecek siyasi yaşamının başlangıcı oldu. 1753’te Amerikan Postaları işletmesinin genci müdürlüğüne getirildi. Franklin, meclis üyeliğinin ilk yıllarında, 1682’de Pennsylvania Kolonisi’ni kuran Penrı ailesinin bu bölgedeki çıkarlarını savunan Property Party’ye (Mülkiyet Partisi) karşı mücadele eden Quaker Partisi’nin yanında yer aldı. Penn ailesinin topraklarının vergilendirilmemesine karşı çıktı. 1754’te Albany Yasama Meclisi’ne, değişik kolonilerin temsilcilerinden oluşan bir genel meclis kurma ve Fransızlar’a karşı ortak savunmanın örgütlenmesi konularını içeren bir “Birlik Planı” sundu. Bu plan Albany Yasama Meclisi tarafından kabul edildiyse de, böyle bir birliğe hazır olmayan diğer kolonilerin yasama meclisleri ile planı fazla demokratik ve ayrıcalıklı bulan İngiltere tarafından reddedildi.
Franklin, Pennsylvania Yasama Meclisi’nin Penn ailesinin topraklarını vergilendirmek konusunda aldığı kararı bildirmek ve kolonilerin çıkarlarını savunmak üzere, 1757′ de meclis tarafından İngiltere’ye gönderildi. Burada, Penn ailesinin sahip olduğu toprakların ancak işledikleri bölümünden vergi alınabilmesine izin veren bir karar aldırabildi. Bu olay ve İngiliz yetkililerin Amerikan kolonilerinin içişlerinde bağımsız karar almalarına karşı çakın tavırları o
zamana dek geçerliliğine İnandığı İngiliz İmparatorluğu’na bağlı özerk bir devlet kurma düşüncesinin olanaksızlığını ortaya çıkardı. Artık, hem sadık bir İngiliz vatandaşı olmanın hem de Amerika’nın çıkarlarını savunmanın olanaksız olduğunu gören Franklin’in İngiliz yönetiminin meşruiyetine oları güveni sarsıldı. Franklin İngiltere’de kaldığı 5 yıllık süre içinde Kraliyet Derneği’nin toplantılarına katıldı, Oxford ve Edinburg üniversitelerinden doktora derecesi aldı.
1764’te Pennsylvania kolonisinin temsilcisi olarak yeniden İngiltere’ye gönderilen Franklin, 1768’de Georgia, 1770’te İse Massachussets kolonilerinin temsilciliğini üstlenerek 1775’e değin İngiltere’de kaldı. Bu süre içinde kolonilerin kendi gümrük oranlarını belirlemelerine engel olan damga vergisi yasasının kaldırılmasını sağladı. İngiliz birliklerinin açtıkları ateş sonucu birçok kişinin öldürüldüğü ya da yaralandığı Boston Katliamı ve İngilrere’nin çay üzerine koyduğu vergileri protesto ermek için çayların denize döküldüğü “Boston Çay Partisi” gibi olayları izleyen dönemde, İngiltere’nin koyduğu baskıcı yasalara karşı muhalefet etti. İngiliz kamuoyuna Amerikan davasını anlatmak için büyük bir çaba gösterdi. 1774’te Massachussets valisi T. Hutchinson’un koloni halklarına hakaretlerle dolu mektuplarını ele geçirerek yayımlaması üzerine Avam Kamarası tarafından sorguya çekildi ve posta müdürlüğü görevinden alındı.
Franklin 1775’te Bağımsızlık Savaşı’nın başlaması üzerine Amerika’ya döndü. Philadelphia’ya geldiğinin ertesi günü kentte toplanan İkinci Kıta Kongresi’ne delege seçildi. Kongrenin çeşitli komisyonlarında görev aldı. Ayrıca Amerika’da birleşik bir koloniler sonrası
federasyonunun kurulmasını savunan yazılar yazarak yandaş kazanmaya çalıştı. Bu sırada, T. Jefferson ve John Adams ile birlikte Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi’nin hazırlanmasına katkıda bulundu.
Franklin, Fransa ile bir barış antlaşması İmzalamak ve bu ülkenin Amerika’da sürmekte olan bağımsızlık Savaşı’na mali ve askeri yardım yapmasını sağlamakla görevlendirilerek 1776’da John Adams’la birlikte Fransa’ya gitti. Franklin ve Adams, Fransız dışişleri bakanı ile yaptıkları gizli görüşmeler sonucunda, bu ülkedeki İngiliz dış politikasının etkilerini kırmaya yönelik çabalarının ve Amerika’da İngiliz güçlerine karşı kazanılan askeri üstünlüğün yardımıyla, 1778’de Fransa ile bir barış antlaşması imzalamayı başardılar. Bu antlaşma ile önemli miktarlarda mali ve askeri yardım sağlandı. 1783’te İngiltere’nin Amerika’nın bağımsızlığını tanımasıyla sonuçlanan barış antlaşmasının imzalanmasına da büyük katkılarda bulunan Franklin, bu tarihten sonra 2 yıl daha Fransa’da kalarak Fransa ile ABD arasında ticari antlaşmaların imzalanmasına çalıştı ve Fransa’da Birleşik Devletler’in temsilciliğini yaptı.
Franklin 1785’te ABD’ve döndükten sonra, Amerikan Bağımsızlık hareketine yaptığı katkılar nedeniyle Pennsylvania Yürütme Meclisi’nin başkanlığına getirildi. Üç yıl süren bu görevi sırasında köleliğin kaldırılmasını, tek meclisli bir yasama organının oluşturulmasını ve yürütme görevinin bir başkan yerine bir komite tarafından yerine getirilmesini sağlayacak bir anayasanın hazırlanmasını savundu. 1788’de siyasi yaşamdan çekilen Franklin, çok geçmeden öldü.
0 Comments